Η «τέχνη» των γνωστικών στρεβλώσεων είναι αρκετή όχι μόνο για να πάρει κανείς λεμονάδα από τα γλυκά πορτοκάλια της ζωής αλλά και για πολλές ακόμη μη ρεαλιστικές , αρνητικές θεωρήσεις της πραγματικότητας που συμπληρώνουν το φαύλο κύκλο των αρνητικών συναισθημάτων και δυσλειτουργικών συμπεριφορών στον οποίο κάποιος όταν μπει είναι πολύ δύσκολο να δραπετεύσει. Κάποιες από τις γνωστικές παγίδες αυτού του είδους είναι οι εξής: Καταστροφολογία Στην περίπτωση αυτή ένα άτομο βλέπει κάθε δυσάρεστο περιστατικό στη ζωή του ως το χειρότερο που θα μπορούσε να του έχει συμβεί. «Το λεμόνι αυτό μπορεί να ευθύνεται και να οδηγήσει στην απόλυτη καταστροφή μου!» Μεγαλοποίηση Σε αυτού του είδους τη γνωστική στρέβλωση, η αντίληψή μας είναι υπερβολική όμως δεν φτάνει το επίπεδο της καταστροφολογίας. «Το λεμόνι μου είναι μεγαλύτερο και από τον Ήλιο!» Ελαχιστοποίηση Από τη μια μπορεί κάποιος να μεγαλοποιεί το αρνητικό και από την άλλη με τη γνωστική στρέβλωση της ελαχιστοποίησης να υποβαθμίζει οτιδήποτε θετικό συμβαίνει στη ζωή του. «Σιγά, σίγουρα ήταν τυχαίο το πορτοκάλι που μου έδωσε σήμερα η ζωή. Είμαι σίγουρος πως δε θα ξανασυμβεί...εξάλλου δεν είναι και το πιο γλυκό...» Προσωποποίηση Όταν κάποιος εμπλέκεται σε αυτό το μοτίβο σκέψης, τότε τείνει να παίρνει τα πράγματα.. προσωπικά. Καταλογίζει στον εαυτό του την ευθύνη για πράγματα που κάνουν οι άλλοι και κατηγορεί συνεχώς τον εαυτό του για μειωμένη ικανότητα να ελέγξει καταστάσεις που εκ των πραγμάτων δεν εξαρτώνται από τον ίδιο. «Εγώ φταίω που φυτρώνουν τα λεμόνια στη γη!» Απόδοση κατηγοριών Πρόκειται για το αντίθετο της προσωποποίησης. Αντί να θεωρούμε ότι πάντα φταίμε εμείς για όλα, όλες οι ευθύνες αποδίδονται σε κάποιον άλλον ή σε κάποιο γεγονός . Πρόκειται για αδυναμία του ατόμου να αναλάβει την ευθύνη των πράξεων και της ζωής του. «Όλοι οι άλλοι φταίνε για τη λεμονιά που φύτρωσε στον κήπο μου!» Ασπρόμαυρος τρόπος σκέψης Πρόκειται για ένα διχοτομημένο μοτίβο σκέψης μέσα από το οποίο κάποιος βλέπει τα πράγματα είτε ως «άσπρα» ή ως «μαύρα», δεν υπάρχουν άλλες αποχρώσεις... Όλα είναι μόνο καλά ή κακά,σωστά ή λάθος, γλυκά ή ξινά... «Λεμόνια ή πορτοκάλια» ...ενώ υπάρχουν πολλές ακόμη γεύσεις. Διάβασμα της σκέψης των άλλων Το άτομο που λειτουργεί με αυτού του είδους τη διαστρέβλωση, ως άλλο μέντιουμ, πιστεύει ότι μπορεί να γνωρίζει τι σκέφτονται ή αισθάνονται οι άλλοι για αυτό. «Είμαι σίγουρος που αυτός ο άνθρωπός τώρα σκέφτεται «λεμόνια» για μένα. Το νιώθω! Το ξέρω!» Μελλοντολογία Άλλο ένα μοτίβο σκέψης που προσδίδει ιδιότητες μέντιουμ αυτή τη φορά στο να προβλέπει κάποιος συνεχώς ένα αρνητικό, δυσοίωνο και «ξινό» μέλλον. «Είμαι σίγουρος πως μέχρι να φτάσω στο μανάβικο θα έχουν πουληθεί όλα τα πορτοκάλια και θα έχουν μείνει για εμένα τα ξινά λεμόνια! Απλώς το ξέρω!» Τα «πρέπει» Πρόκειται για σκέψεις που περιλαμβάνουν τις λέξεις «πρέπει», «θα έπρεπε» και αφορούν σχεδόν τα πάντα. Μπορούν, δε, να απευθύνονται προς τον εαυτό προκαλώντας έντονο αίσθημα ενοχής αλλά και προς τους άλλους οδηγώντας το άτομο στην απογοήτευση σχετικά με τις σχέσεις του. «Πρέπει να είμαι δυνατός, συνεπής... Πρέπει να είμαι καλός στη δουλειά μου... Θα έπρεπε να με είχαν προειδοποιήσει για τα λεμόνια... Πρέπει οι άλλοι να μου χαρίζουν μόνο γλυκά πορτοκάλια» Υπεργενίκευση Όταν υπεργενικεύουμε, μπορεί να καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα που να βασίζεται μόνο σε ένα ή δύο μεμονωμένα περιστατικά, παραβλέποντας πως η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη και η ζωή καθόλου προβλέψιμη. «Αφού μια φορά η ζωή μου έδωσε λεμόνια, πάντα για μένα μόνο λεμόνια θα υπάρχουν» Συναισθηματική αντίληψη Σε αυτή την περίπτωση το άτομο δεν είναι σε θέση να καταλάβει πως τα συναισθήματα του είναι εσωτερικές προσωπικές διεργασίες αλλά αντιλαμβάνεται τον κόσμο και τα άτομα γύρω του μέσα από τα συναισθήματά του. «Αφού νιώθω δυσαρεστημένος μάλλον γύρω μου όλα είναι όντως «ξινά» και δυσάρεστα» Αυτές είναι κάποιες από τις γνωστικές παγίδες στις οποίες είναι δυνατόν να «πέφτουμε» οι άνθρωποι καθημερινά. Είναι δυνατόν να κάνουν τα πορτοκάλια να φαντάζουν λεμόνια, να αλλάζουν το μέγεθος και την ένταση των αισθήσεων και των συναισθημάτων μας, να επηρεάζουν τη σχέση μας με τον εαυτό και τους άλλους. Η αναγνώρισή των γνωστικών μας στρεβλώσεων μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα τον τρόπο σκέψης μας, να αποκωδικοποιήσουμε τα γνωστικά μας μοτίβα και σίγουρα αποτελεί το πρώτο βήμα εάν θέλουμε να μάθουμε να τις αντιμετωπίζουμε. Για να είναι, τουλάχιστον στη ζωή, τα λεμόνια, λεμόνια και τα πορτοκάλια, πορτοκάλια...
1 Comment
|
Author
|